شاپیگان

نویسندگان

طلعت ده­ پهلوان

استادیار گروه علوم تاریخی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران (نویسنده مسئول)

مهدی عزتی

استادیار گروه علوم تاریخی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

پوریا اسمعیلی

دکتری تاریخ ایران اسلامی، مدرس گروه علوم تاریخی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

در دوره رضاشاه دولت برای کسب درآمد بیشتر تعدادی از محصولات زراعی همچون؛ دخانیات را در انحصار خود درآورد و زان­ پس، بدون در نظرگرفتن منافع مردم به بهانه تأمین مخارج طرح ­های اقتصادی اقدام به اعطای آن به دولت­‌های بیگانه نمود تا بدین­ طریق، به سودهای­ کلانی دست یابد. بنابراین هدف از انجام این تحقیق پاسخ گویی به این سؤال است که واکنش بازرگانان و مردم نسبت به اعطای امتیاز دخانیات به شرکت­‌های آمریکایی چه بود؟ فرضیه حاصله چنین است که، با اعطای امتیاز دخانیات به شرکت­‌ها و سرمایه داران آمریکایی درآمد تاجران ایران که این کالای مهم را داد و ستد می­ کردند به شدت کاهش یافت و نیز آزادی تجارت آنان محدود شد و بدین­ ترتیب، اکثریت آنان در جهت احقاق حق خود نسبت به عملکرد دولت اعتراض و خواهان لغو چنین امتیازی شدند. این پژوهش با تکیه بر اسناد و منابع معتبر تاریخی ابعاد مختلف موضوع را بررسی می‌­نماید. یافته ­ها نشان می­ دهد دولت پهلوی با وجود آگاهی از اوضاع معیشتی نامناسب و نیز اعتراض ­های گسترده مردم، وعده­‌های کذب به­ آن ­ها می­ داد و معتقد بود که اعطای این امتیاز به آمریکایی ­ها مشکلی برای اقتصاد کشور در پی نخواهد داشت اما با توجه به محتوای اسناد می‌­توان به درستی فهمید که تنها منفعت دولت را مد نظر قرار داده بودند.

واژه ­های کلیدی : پهلوی اول، تجار، شرکت ­های آمریکایی، امتیاز دخانیات، انحصار دخانیات.

نشریه علمی‌تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی، سال پنجم، شماره 10، پاییز و زمستان 1402. (نمایه شده در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ISC)